Opinie: Vrije journalistiek staat ook hier onder druk

NIJMEGEN - Natuurlijk schokt het nieuws over Peter R. de Vries ook ons. Een moordaanslag schokt altijd. Een moordaanslag op een journalist schokt ons als nieuwsorganisatie nog meer. We zijn dus collectief geschokt. Maar verraste het nieuws ons echt?

Precies dat vroeg ik aan onze collega die het vaakst van ons te maken heeft met de trend die we al jaren zien: de veranderde houding van steeds meer mensen ten opzichte van journalisten. Over de oorzaken van wantrouwen of woede ten opzichte van journalistiek zijn boeken vol geschreven. Globalisering, sociale media, economische ongelijkheid, een te innige verstrengeling van bestuurders en journalistiek: deze en vele andere verklaringen zijn mogelijk. We moeten dit blijven onderzoeken, maar op dit moment van schok past het ons vooral om luidkeels te laten horen waar we voor staan.

We staan voor vrije journalistiek. We zoeken uit hoe het zit, en laten zien en horen wat er aan de hand is. Dat zullen we altijd doen, op elke plaats, over elk onderwerp. Daar doen we geen enkele concessie aan.

Deze aanslag op iemand die zulke concessies ook niet doet zat eraan te komen, vertelde onze fotograaf John me. En dit is niet alleen iets ‘van Amsterdam’. Ook in onze regio ziet hij iets veranderen: “De laatste jaren is er grote agressie ten opzichte van hulpverleners en pers.” Dat blijkt ook uit meerdere onderzoeken, zoals van I&O Research. 82% van de journalisten heeft in 2021 te maken met agressie en bedreiging; in 2017 was dit nog 61%.

Enige tijd geleden maakte John zelf iets mee, dat wat mij betreft bij die alarmerende trend hoort. Terwijl hij een foto nam, had hij een seconde niet in de gaten dat de politie vertrok. Een moment later moest hij vluchten naar de RN7-auto, terwijl een groep mensen met woede in de ogen op hem af kwam.

Die woede ontaardt gelukkig slechts zelden in geweld. Toch doet die agressie, ook zonder fysiek geweld, iets met journalisten. Ik ben met dit schrijven zelf een voorbeeld daarvan. In het voorbeeld hierboven noem ik namelijk bewust geen datum, en blijf bewust vaag over de omstandigheden van dit incident, omdat ik mijn mensen niet in gevaar wil brengen. We deden op die dag feitelijk verslag van wat er gebeurde, met foto’s van onze fotograaf erbij. Geen concessies gedaan dus. Toch is het simpele feit dat ik deze afweging überhaupt maak, zorgelijk.

Minstens zo zorgelijk is de volgende afweging: plaatsen we de naam van de fotograaf bij de foto's? In normale omstandigheden is het antwoord daarop natuurlijk 'ja'. Maar wat als dit mijn collega in gevaar kan brengen?

De vraag is nu: wanneer komt het moment dat we niet meer aan inwoners van onze regio kunnen vertellen wat er werkelijk gebeurde, omdat onze journalisten daarvoor te grote risico’s moeten nemen? En wat is er dan nog over van onze journalistieke vrijheid? John is wat dat betreft sceptisch: “De pers werd opzij gezet door een shovel bij Lunteren”, zo verwijst hij naar een – ook schokkend - incident bij die Gelderse plaats, in april dit jaar. Daar werd letterlijk en figuurlijk een persfotograaf aan de kant geschoven.

John heeft zijn werk tot nu toe altijd zonder steek- of kogelwerend vest gedaan. We weten niet hoe lang dit nog kan. Zelf vat hij het helder samen: “Als je een kogelvrij vest nodig hebt om naar een brand te gaan, is er iets mis met de maatschappij.”

Zelf ben ik iets minder pessimistisch. Ik geloof dat de meeste mensen positief-kritisch naar het werk van journalisten kijken. Mijn optimisme is bovendien een noodzakelijkheid. Ik kan niet anders. Vrije journalistiek is onmisbaar.

Michiel van Heijst
Hoofdredacteur RN7